گره سرمایه در گردش (Working Capital) در کامفار

شاید به‌عنوان کسی که به‌تازگی وارد حوزه‌ی کسب‌وکار شده‌اید، آگاهی از کاربرد برخی مفاهیم مهم در حسابداری و نقش آن‌ها در اداره‌ی کسب‌وکار، تأثیر مهمی در مدیریت کسب‌وکارتان در ادامه‌ی راه داشته باشد. یکی از این مفاهیمِ مهم، «سرمایه در گردش» است که برخی آن را با وجه نقد اشتباه می‌گیرند. در ادامه به بیان مفهوم و کاربرد سرمایه در گردش شرکت‌ها خواهیم پرداخت.

سرمایه در گردش[۱] ازجمله اصطلاحات بسیار رایج در حسابداری و مدیریت مالی است و می‌تواند نشان‌دهنده امکان نقدپذیری برای یک فرد یا یک کسب‌وکار باشد. ابتدا لازم است مفهوم دارایی‌های جاری را بشناسیم. دارایی‌های جاری دارایی‌هایی هستند که به‌صورت معقول و منطقی (نه خوش‌بینانه و نه بدبینانه) در طی سال مالی جاری یا دوره مالی موردنظر ما، قابل‌تبدیل به پول نقد باشند. پس پول قطعاً جزو دارایی‌های جاری است. سرمایه‌گذاری‌های کوتاه‌مدتی که به‌سادگی قابل‌فروش و تبدیل به نقدینگی هستند هم جزو دارایی‌های جاری محسوب می‌شوند. موجودی انبار هم درصورتی‌که در افق زمانی کوتاه‌مدت قابل‌فروش و تبدیل به پول نقد باشد در گروه دارایی‌های جاری طبقه‌بندی می‌شود. حساب‌های دریافتنی (مطالباتی که در کوتاه‌مدت بتوان آن‌ها را به پول نقد تبدیل کرد و حتی ممکن است اسناد تجاری دقیق از آن‌ها موجود نباشد) هم شکل دیگری از دارایی‌های جاری محسوب می‌شوند. به دارایی‌های جاری، سرمایه در گردش هم گفته می‌شود.

اما به خاطر داشته باشید که یک شرکت علاوه بر دارایی‌های جاری، بدهی‌های جاری هم دارد. به همان شیوه فوق می‌توان بدهی‌های جاری را هم تعریف کرد. بدهی‌هایی که به‌صورت معقول و منطقی (نه خوش‌بینانه و نه بدبینانه) در طی سال مالی جاری یا دوره مالی موردنظر ما، قابل‌تبدیل به پول نقد هستند. به همین دلیل بهتر است به سرمایه در گردش خالص توجه داشته باشیم؛ یعنی: اختلاف بین دارایی‌های جاری و بدهی‌های جاری.

اگر بخواهیم به زبان ساده‌تر بگوییم، سرمایه در گردش خالص، میزان واقعی دارایی‌های نقد یا نزدیک به‌نقد یک سازمان است. چیزی که هزینه‌ها و نیازهای روزمره یک شرکت را تأمین می‌کند.

این بخش شامل ۴ سربرگ هست که هرکدام به‌صورت جداگانه در ذیل تعریف‌شده است.

سربرگ اول: موجودی کالا

سربرگ اول با عنوان موجودی کالا (Inventory) نشان‌دهنده روزهای تحت پوشش به‌منظور نگهداری مواد خام و مواد در جریان ساخت جهت تولید، مواد ساخته‌شده تا روز فروش هست (تصویر ۲-۸۱).

تصویر ۲ – ۸۱: سربرگ موجودی کالا

به‌عنوان‌مثال از روزی که مواد خام وارد خط تولیدشده تا ساخته گردد ممکن است ۲۰ روز کاری زمان نیاز داشته باشد. با درج عدد ۲۰ در روزهای پوشش، ضریب پوشش که حاصل تقسیم ۳۶۵ روز سال بر عدد هست نیز نمایش داده خواهد شد.

اما سؤالی که ممکن است مطرح شود این است که موجودی کالا شامل مواد و محصولاتی هست و مفهوم کلی آن چیست؟ موجودی کالا عبارت است از مواد خام، محصولات در دست تولید و محصولات تولیدشده که توسط یک شرکت (موسسه یا سازمان) برای یک دوره مشخصی نگهداری می‌شوند. موجودی کالا هم شامل کالاهایی می‌شود که به‌منظور فروش نگهداری می‌شوند و هم شامل کالاهایی است که از آن‌ها در تولید محصولات و یا خدمات دیگر استفاده می‌شود.

انواع موجودی کالا

انواع موجودی کالا شامل موارد زیر می‌شود که در ادامه به تشریح هرکدام می‌پردازیم:

مواد خام (مواد اولیه) (Raw Material)

مواد خام (مواد اولیه): مواد خام (مواد اولیه) نوعی از موجودی کالا هست که به‌عنوان مواد تشکیل‌دهنده سایر محصولات بکار می‌روند. به‌عنوان‌مثال پنبه به‌عنوان مواد خام تولید پارچه مورداستفاده قرار می‌گیرد و همین‌طور پلاستیک به‌عنوان مواد خام برای تولید انواع اسباب‌بازی‌ها بکار می‌رود. مواد خام معمولاً به‌منظور تولید انواع محصولات توسط شرکت‌های تولیدکننده، نگهداری می‌شود.

محصولات در دست تولید (Work in progress)

محصولات در دست تولید، نوعی از موجودی کالا هست که در فرآیند تولید شدن قرار دارد. به این مفهوم که هنوز در حال تولید هستند و بخشی از آن‌ها تکمیل‌شده است، اما به مرحله نهایی فرآیند تولید نرسیده‌اند. سرفصل محصولات در دست تولید (کالای در جریان ساخت) به‌عنوان یک سرفصل حسابداری توسط شرکت‌های تولیدکننده مورداستفاده قرار می‌گیرد.

محصولات تولیدشده (Finish Product)

محصولات تولیدشده نوعی از موجودی کالا هستند که بعد از تکمیل فرآیند تولید به وجود می‌آیند. محصولات تولیدشده درواقع محصولاتی هستند که آماده فروش می‌باشند.

سربرگ دوم: حساب‌های دریافتنی

سربرگ دوم مربوط به‌ حساب‌های دریافتنی (Account Receivable) شرکت هست. حساب‌های دریافتنی نشان‌دهنده مطالبات واحد تجاری از اشخاص و شرکت‌ها هست. این حساب ممکن است از فروش کالا یا ارائه خدمات، پرداخت مساعده، پرداخت وام یا مواردی از این قبیل ایجاد شود. درواقع حساب‌های دریافتنی مطالباتی است که یک واحد تجاری در قالب چک های مدت‌دار از دیگران در موعدهای مقرر و نیز به‌صورت نسیه، در آینده قرار است دریافت نماید.

این سربرگ نشان می‌دهد که درآمدهایی که برای دو محصول یک و دو در نظر گرفته‌اید (برنامه فروش)، قرار است به چه صورت، در اختیار فروشنده قرار گیرد. به‌عنوان‌مثال تمام درآمدهای حاصل از فروش محصول یک به‌صورت نقد و محصول دو، برای فروش داخلی، به‌صورت ماهانه و برای فروش خارجی به‌صورت هر ۳ ماه یک‌بار دریافت خواهد شد. لذا روزهای پوشش برای محصول یک عدد یک و برای محصولِ دو داخلی، عدد ۳۰ و برای محصول دو خارجی عدد ۹۰ را وارد می‌نمایید (تصویر ۲-۸۲).

تصویر ۲ – ۸۲: سربرگ حساب‌های دریافتنی

بدیهی هست به‌تناسب اعداد واردشده، ضریب گردش تغییر خواهد نمود.

سربرگ سوم: موجودی نقد

سربرگ سوم مربوط به موجودی نقد یا همان تنخواه‌گردان (Cash in hand) هست. درواقع تنخواه‌گردان، مبلغی پولی است که به‌منظور تأمین وجوه لازم جهت معاملات روزمره کنار گذاشته می‌شود و دائماً تجدید می‌شود، به‌عبارت‌دیگر همگام با برداشت از آن، بلافاصله مبلغی جایگزین مبالغ برداشته‌شده می‌شود تا بدین‌وسیله وجه اولیه در صندوق حفظ شود.

اما در این بخش علاوه بر روزهای تنخواه برای نرخ ارزی داخلی و خارجی، دو ردیف دیگر هم با عنوان درصدِ سپرده‌های کوتاه‌مدت (Thereof short Term Deposit%) و درصدِنرخِ‌بهره (Interest Rate%) نیز وجود دارد. در برخی شرکت‌ها، ممکن میزان مبلغ به‌عنوان تنخواه از حد قابل‌قبولی بیشتر باشد، به‌منظور نگهداری این مبلغ در خارج از صندوق شرکت، می‌توان درصدی از آن مبلغ را نزد بانک‌ها سپرده‌گذاری کرد. به‌عنوان‌مثال مقرر می‌گردد ۷۰ درصد از تنخواه‌گردان شرکت نزد بانک عاملی با نرخ ۲۰ درصد سپرده‌گذاری گردد. ورود اطلاعات به شرح ذیل هست (تصویر ۲-۸۳).

تصویر ۲ – ۸۳: سربرگ موجودی نقد

در این مثال تنخواهِ مبالغ ریالی، ۷ روزه و مبالغ ارزی ۳۰ روزه تعیین‌شده است.

سربرگ چهارم: حساب‌های پرداختنی

سربرگ چهارم حساب‌های پرداختنی (Account Payable) هست. اصطلاح Buy Today,Pay Later مصداق این مهم هست. درواقع شما کالایی را خریداری کرده و وجه آن را در آینده پرداخت می‌نمایید. حساب‌های پرداختنی، پرداختِ غیر نقدی (نسیه) کالای خریداری‌شده با مدت‌زمان معلوم هست.

تصویر ۲ – ۸۴: سربرگ حساب‌های پرداختنی

به‌عنوان‌مثال مواد خام برای هزینه‌های مستقیم و برای دو محصول یک و دو، خریداری می‌گردد و ماهانه مبلغ آن، پرداخت خواهد شد. قابل‌ذکر هست در این سربرگ‌ها فقط مواردی که در گره‌های قبلی تکمیل نموده‌اید نمایش داده خواهد شد. مثلاً اگر هزینه نیروی انسانی را نیز در گره‌های قبلی وارد می‌نمودید در این قسمت نمایش داده می‌شد؛ اما ازآنجاکه در این مثال تستی فقط اطلاعات و هزینه‌های مواد خام و برنامه‌های فروش محصول یک و دو واردشده، تنها مواردی که مربوط به این شاخص‌ها هست نمایش داده می‌شود. علی‌ای‌حال تمام شاخص‌ها نیز عیناً به همین منوال تکمیل خواهد شد.

[۱] مجموعه مبالغی است که در دارایی‌های جاری یک شرکت، سرمایه‌گذاری می‌شود. اگر بدهی‌های جاری از دارایی‌های جاری یک شرکت کسر گردد، سرمایه در گردش خالص به دست می‌آید. (How to Calculate Working Capital by Darron Kendrick, JSM, CPA)

مطالب فوق برگرفته از کتاب راهنمای جامع و کاربردی نرم افزار کامفار؛ تالیف اینجانب می باشد.