انواع طرح‌ها در صنعت بانکداری
اگر قصد ایجاد پروژه و طرحی که منجر به اخذ وام از بانک می‌گردد رادارید، بهتر است با ادبیات و واژه‌های بانکی مرسوم در این خصوص آشنا گردید. در این مبحث، به صورت کامل تمامی تعاریف و اصطلاحات بانکی به‌همراه دسته‌بندی آن، توضیح داده شده‌است. لذا مطالعه آن به تمام افرادی که قصد تهیه یک طرح توجیهی برای بانک‌ها را دارند توصیه می گردد.
انواع طرح‌ها در صنعت بانکداری عبارت‌اند از:
- طرح‌های تکمیل‌شده: در ادبیات بانکداری طرح تکمیل‌شده به طرحی اطلاق می‌شود که عملیات اجرایی آن کاملاً پایان‌یافته و بهره‌برداری تجاری از آن آغازشده است. پس از تکمیل طرح و در مرحله نظارت می‌بایست گزارش جامعی از وضعیت طرح و به‌خصوص هزینه‌های انجام‌شده و مقایسه آن با پیش‌بینی همراه بابیان مشخصات کلی طرح و ذکر علت مغایرت‌های احتمالی آن از جوانب مختلف تهیه گردد. در این مرحله هر چه گزارش تهیه‌شده جامع‌تر و کامل‌تر باشد، کمک مؤثری در پیگیری و نظارت بر طرح موردنظر و به‌خصوص بررسی سایر طرح‌ها در بانک خواهد نمود.
- طرح‌های تولیدی: در ادبیات بانکداری طرح تولیدی عبارت است از برنامه اجرایی عملیاتی که به‌منظور تأسیس توسعه و تکمیل و بازسازی واحدهای تولیدی صنعتی، معدنی، کشاورزی، ساختمانی و خدماتی جهت تأمین تسهیلات مالی و تخصصی، موردبررسی بانک قرار می‌گیرد و در آن میزان سرمایه‌گذاری ثابت، سرمایه در گردش، میزان سودآوری، نرخ بازگشت سرمایه‌گذاری، میزان و نوع تسهیلات مالی موردنیاز مشخص می‌گردد.
طرح تولیدی در مفهوم کلی عبارت است از مجموعه برنامه‌های اجرایی و بودجه لازم و ضوابط و مقررات مربوط به ایجاد یک واحد تولیدی (صنعتی، کشاورزی، معدنی، خدماتی و غیره) همراه با عوامل و عملیات اجرایی آن.
- طرح‌های در حال بهره‌برداری: در ادبیات بانکداری طرح در حال بهره‌برداری به طرحی اطلاق می‌گردد که طرح دو مرحله در دست‌ساخت و تکمیل را پشت سر گذاشته و کار بهره‌برداری تجاری از طرح در حال انجام باشد. در دوران بهره‌برداری از طرح، کارشناس نظارت می‌بایست همواره تا پایان تأییدیه کلیه مطالبات بانک، در جریان امور طرح قرارگرفته و برحسب موارد مختلفی که پیش خواهد آمد، گزارش‌هایی از وضعیت جاری طرح همراه با پیشنهاد‌های لازم تهیه و ارائه نماید.
- طرح‌های در دست‌ساخت: طرح در دست‌ساخت به طرحی اطلاق می‌شود که عملیات اجرایی آن در دست انجام بوده و مجری طرح در حال انجام هزینه‌های سرمایه‌ای جهت تکمیل واحد تولیدی موردنظر هست. نظارت دقیق و پیگیری بر یک طرح در دست‌ساخت از اهمیت به سزایی برخوردار است. غالب طرح‌های مشکل‌دار و مسئله‌ساز به خاطر عدم نظارت دقیق در این مرحله به وجود آمده است و چنانچه کارشناس طرح با توجه به محتوا طرحِ تصویبی و رعایت کلیه جوانب نظارت بر طرح، در تهیه گزارش‌های به‌موقع و ارائه پیشنهاد‌های لازم به مسئولین مربوطه اقدام نماید، آینده طرح ازلحاظ اقتصادی، مالی و فنی به‌خصوص برگشت کمک مالی بانک، تضمین خواهد گردید.
- طرح‌های قابل توجیه: در ادبیات بانکداری طرح قابل توجیه به طرح تولیدی اطلاق می‌شود که پس از بررسی‌های مالی، فنی، اقتصادی و مدیریتی، نتایج حاصله مورد تجزیه‌وتحلیل قرارگرفته و دستاوردهای ذیل از آن به دست آید:
- قابل‌اجرا بودن طرح ازلحاظ فنی.
- پیش‌بینی کل سرمایه‌گذاری طرح اعم از ثابت و در گردش جهت اجرا.
- برآورد میزان سرمایه لازم به‌منظور تأمین منابع مالی متقاضی به‌صورت تعیین سهم سرمایه بانک و سرمایه شرکا.
- برآورد میزان منابع بلندمدت.
- مدت برگشت سرمایه.
- تعیین ظرفیت تولید در مراحل مختلف جهت فروش محصولات.
- تعیین قیمت تمام‌شده در مراحل مختلف تولید.
- میزان سود قابل تحصیل / میزان ارز قابل تحصیل.
- میزان صرفه‌جویی ارزی.
- میزان وابستگی به خارج.
- میزان اشتغال که با اجرای طرح ایجاد خواهد شد.
- پیش‌بینی نقطه سربه‌سر.
- پیش‌بینی ترازنامه و سود و زیان.
- طرح‌های مناسب: در ادبیات بانکداری به‌طور اصولی طرحی برای دریافت کمک‌های مالی ازنظر بانک مناسب خواهد بود و درنتیجه بررسی‌ها بانک اطمینان حاصل نماید که طرح:
- ازنظر اقتصادی و اجتماعی در اولویت‌های تعیین‌شده قرار داشته و تقاضا برای محصول و یا خدمات موردنظر وجود داشته باشد.
- ازنظر فنی قابل‌اجرا بوده و حدود و مشخصات اجرای آن متناسب با فعالیت و محصول موردنظر تعیین گردیده و امکانات کافی برای اجرا و بهره‌برداری از آن دوره‌ای مشخص و با بودجه‌ای معین قابل تهیه باشد.
- ازنظر مالی دارای سوددهی و بازدهی مناسب بوده و همچنین گردش وجوه نقدی آن برای انجام تعهدات در سررسیدهای تعیین‌شده کافی باشد.
- صلاحیت سهامداران و مدیران مجری طرح مورد تائید بانک باشد.
- طرح‌های نیمه‌تمام: طرح نیمه‌تمام در مفهوم کلی طرحی است که هنوز به بهره‌برداری نرسیده است. در آئین‌نامه‌های اجرایی تسهیلات تکلیفی موضوع بودجه‌های سنواتی کل کشور طرح نیمه‌تمام به طرحی اطلاق می‌شود که با استفاده از منابع اعتباری بانک‌های عامل در قالب تبصره‌های سنواتی سال‌های گذشته بودجه کل کشور ایجادشده و به عللی که خارج از تعلل و قصور مجری طرح بوده است، راه‌اندازی نشده و به بهره‌برداری نرسیده است.
توجیهات مالی، اقتصادی و فنی این قبیل طرح‌های نیمه‌تمام برای استفاده از تسهیلات تکلیفی جدید باید ضرورتاً و قبلاً به تائید بانک عامل رسیده باشد. تشخیص تطبیق طرح‌های پیشنهادی با تعریف موضوع فوق در طرح‌های استانی موضوع تبصره‌های بودجه سنواتی به عهده شورای برنامه‌ریزی و توسعه هر استان خواهد بود.
- طرح‌های استانی: طرح‌های استانی در ادبیات بانکداری به مجموعه طرح‌هایی اطلاق می‌گردد که برنامه‌ریزی و اجرای آن‌ها با استفاده از امکانات مشترک محلی و یا ملی در یک استان امکان‌پذیر هست.
- طرح‌های بازسازی و نوسازی: طرح‌های بازسازی و نوسازی به طرح‌هایی اطلاق می‌شود که دارای سابقه فعالیت بوده و به دلایل گوناگون ازجمله عدم برخورداری از دانش فنی روز، قدمت ماشین‌آلات و مستهلک بودن آن‌ها نیاز به بازسازی و نوسازی دارند. در این طرح‌ها قرار نیست به‌طور مثال کارخانه جدیدی تولید شود یا ظرفیت کیفی یا کمی تولید محصول کارخانه تغییر کند، بلکه هدف اصلی بهره‌گیری از فناوری روز و بالابردن بهره‌وری در تولید است. به عبارتی شامل آن دسته از واحدهای تولید می‌شود که تولید دارند اما به دلایلی مانند قدمت دارای بهره‌وری مناسب نیستند.
- طرح‌های جدید: طرح‌های جدید شامل دو نوع طرح می‌شوند که عبارت‌اند از طرح‌های ایجادی و طرح‌های توسعه‌ای؛
- طرح‌های ایجادی به طرح‌هایی اطلاق می‌شود که در ابتدا فاقد هرگونه پیشینه بوده و اجرای آن منتج به تولید کالای جدیدی خواهد شود.
- طرح‌های توسعه‌ای به طرح‌هایی اطلاق می‌شود که دارای پیشینه فعالیت اقتصادی و تولیدی بوده و اجرای آن منتج به افزایش کمی یا کیفی تولید خواهد بود.
- طرح‌های داده‌ای: به‌طورکلی ایده اصلی هر طرح ممکن است از طرف داده یا ستانده سیستم اقتصادی کشور الهام گرفته شود. طرح‌های داده‌ای بر اساس اطلاعات مربوط به مواد اولیه کشاورزی، تولیدات جنگلی، دامداری‌ها، شیلات، منابع معدنی، مهارت‌های انسانی و پیشرفت فنّاورانه جدید شناسایی و اجرا شوند.
- طرح‌های ستانده‌ای: طرح‌های ستانده‌ای بر اساس نیازهای جمعیتی یا نیازهای صنعتی کشور شناسایی و اجرا می‌شوند. نیازهای جمعیتی بامطالعه بودجه خانوار و نیازهای صنعتی بامطالعه بازار و آمارهای مربوطه به صادرات و واردات کشور مشخص می‌شوند.
- طرح‌های تأسیس: اصطلاحاً به طرح‌هایی اطلاق می‌شود که شرکت متقاضی، سابقه هیچ‌گونه فعالیت اقتصادی (اعم از موضوع مربوط به طرح یا غیر آن) نداشته و کسب سود و زیان درگذشته ننموده و در ترازنامه و ترازنامه آزمایشی آن سود و زیان وجود نداشته باشد.
- طرح‌های سرمایه‌گذاری مانع‌الجمع: به یک طرح سرمایه‌گذاری زمانی مانع‌الجمع اطلاق می‌شود که پذیرش آن به‌طور خودکار موجب حذف سرمایه‌گذاری رقیب شود؛ مانند تصمیم به خرید وسیله حمل‌ونقل عمومی یا اجاره آن برای ایاب و ذهاب کارکنان موسسه. زمانی که قرار باشد از میان پروژه‌های مانع‌الجمع یکی انتخاب شود، تصمیم صحیح درمجموع انتخاب پروژه‌ای است که NPV بیشتری دارد زیرا روش NPV نرخ سرمایه‌گذاری مجدد واقعی‌تری که همان هزینه سرمایه است را مورداستفاده قرار می‌دهد.
مطالب فوق برگرفته شده از کتاب راهنمای جامع و کاربردی نرم افزار کامفار تالیف اینجانب می باشد.
